Vrijheid is ons grootste goed.

De Vrijzinnige Partij Nederland is opgericht om de democratie in Nederland naar de 21ste eeuw te halen en de vrijheid voor alle mensen te vergroten. In dit manifest beschrijven wij vanuit welke ideeën de vrijzinnige beweging is geboren. Hoe het gedachtengoed en de werkwijze zich verder ontwikkelen, is ook aan u. Wij willen dat de ideeën van de VPN in de loop van de tijd door een zo groot mogelijk publiek worden gevormd. Wij vormen samen met u een democratisch netwerk, gebaseerd op het uitgangspunt dat u het voor het zeggen krijgt – meer dan ooit.

Democratisch netwerk
Een gezonde democratie en samenleving zijn nooit af; ze zijn altijd in ontwikkeling. In de delta, ooit veroverd op de zee door samen te werken, is ons vermogen om samen te werken gevangen geraakt in een roestige bureaucratie. In naam werkt deze voor ons, maar in de praktijk zonder ons, en daarom veel te vaak tegen ons. Tijd voor een reset. Tijd om de democratie weer echt van het volk te maken. De Vrijzinnige Partij Nederland is geen traditionele politieke partij met betalende leden, maar een democratisch netwerk waar iedereen zich op elk moment bij kan aansluiten om bij te dragen. Op elk onderwerp kan iedereen die geïnteresseerd is bijdragen aan de ideeën en standpunten die de Vrijzinnige Partij Nederland zal uitdragen in de politiek en daarbuiten. Een open democratisch proces vereist overigens ook openheid van alle deelnemers: we gaan op basis van gelijkwaardigheid en respect met elkaar in gesprek, en daarvoor moeten we elkaar kunnen kennen.

De 24-uursdemocratie
De kern van ons idee: niet langer eens in de vier jaar een vakje rood kleuren om daarna passief de rit uit te zitten, maar voor iedereen elke dag ruimte om invloed uit te oefenen: een 24-uursdemocratie. Geen indirecte verkiezingen meer voor burgemeesters, maar een direct mandaat van het volk voor elke machtspositie in het publieke domein. Dus ook voor het staatshoofd, de premier, politiechefs, het openbaar ministerie, voorzitters van scholengemeenschappen, ziekenhuisdirecteuren etc. Politieke handjeklap of vriendjespolitiek willen wij uitbannen: de 98% van de bevolking die niet lid is van een politieke partij wordt niet langer uitgesloten voor bestuurlijke functies. De selectie van overige bestuurlijke functies is ook altijd openbaar en controleerbaar. De Eerste Kamer wordt afgeschaft en de Tweede Kamer krijgt tweehonderd leden, waarvan vijftig (vrijwillig) worden geloot. De Provinciale Staten en Raad van State verdwijnen en Nederland krijgt een constitutioneel hof waar burgers wetten en maatregelen door rechters kunnen laten toetsen aan de grondwet.

Referenda en gedelegeerde stemmen
Het wordt veel makkelijker om keuzes per referendum voor te leggen aan de bevolking. In deze nieuwe democratie blijft het principe van one man, one vote uiteraard bestaan, maar omdat het onmogelijk is om op alle terreinen deskundig te zijn, wordt het mogelijk om de stem over te dragen aan specialisten die zich in de materie hebben verdiept. Het is dus mogelijk het stemrecht voor een referendum te delegeren aan deskundigen, die talloze stemmen kunnen verwerven en een kritische macht worden tegenover bureaucratische instellingen. De mogelijkheden die moderne technieken bieden moeten ten volle worden benut om de wil van het volk tot uitdrukking te brengen. De Vrijzinnige Partij Nederland brengt de democratie naar de 21ste eeuw.

Vrijheid voor iedereen
Vrijheid is ons eerste en belangrijkste streven. De vrijheid van de een mag alleen beperkt worden als de vrijheid van de ander in het geding komt. Moderne, vrije mensen willen geen moraliserende staat die bepaalt wat goed voor hen is. de Vrijzinnige Partij Nederland kiest voor radicale uitbreiding van de vrijheid van mensen om hun leven naar eigen wens in te richten. De vrije meningsuiting wordt nadrukkelijker beschermd dan nu het geval is, alles wat dit belemmert wordt uit de wet geschrapt. De Vrijzinnige Partij Nederland erkent dat de vrijheid heel ongelijk is verdeeld. Niet ieder mens heeft evenveel mogelijkheden om wat van zijn leven te maken: onderwijs, gezondheid en rijkdom zijn ongelijk verdeeld. Armoede en ziekte maken onvrij. Omdat vrijheid ons hoogste goed is, wil de Vrijzinnige Partij Nederland de ongelijke verdeling ervan verminderen, internationaal maar ook in Nederland.

De staat en levensbeschouwing
Iedereen is vrij om een geloof te belijden, alle levensbeschouwingen zijn voor de staat en wet gelijk. Tegelijkertijd mag niemand tot een geloof worden gedwongen, ook en juist kinderen niet. Bijzonder onderwijs moet niet door de staat worden gefinancierd, hoofddoekjes en bidden horen in het onderwijs niet thuis. Vooral minderjarigen verdienen bescherming tegen geloofsdwang. Geloof is van mensen en niet van de staat: geen enkel geloof verdient een bijzondere behandeling. Dit betekent dat mensen zelf gaan bepalen welke feestdagen ze willen vieren. Elke verwijzing naar god verdwijnt uit de wetten en de toespraken van het staatshoofd.

Mensen moeten niet alleen vrij zijn hun leven zelf in te richten, maar ook om het desgewenst te (laten) beëindigen. Zij mogen hierin niet worden geremd door de staat of door mensen met een andere levensbeschouwing, zoals ook niemand mag worden gedwongen om levensbeëindiging tegen zijn zin te accepteren. Euthanasie en hulp bij zelfdoding verdwijnen daarom uit het wetboek van strafrecht. In de grondwet wordt het zelfbeschikkingsrecht van alle mensen vastgelegd.

Onderwijs
De oprichters van de Vrijzinnige Partij Nederland geloven dat de wereld morgen beter kan zijn dan hij gisteren was, en de sleutel daartoe is onderwijs. En net als onze democratie snakt ook ons onderwijs naar modernisering. Een onderwijzer die twintig heel verschillende kinderen klassikaal dezelfde lesstof voorschotelt: het is echt uit de tijd. Individuele kinderen worden voortaan veel beter op maat bediend. Scholengemeenschappen gaan nadrukkelijker web based opereren. Onderwijsmateriaal dat met belastinggeld is ontwikkeld, komt gratis online zodat iedereen erover kan beschikken. Kinderen worden nu al op hun twaalfde in een mal van ‘profielen’ gepropt, als kleine werkslaven worden ze voorbereid op de arbeidsmarkt. Juist jongeren moeten zich vrij kunnen ontwikkelen, de toekomst moet voor hen open liggen. Profielen en vakkenpakketten worden pas na het zestiende levensjaar vastgesteld, tot die tijd krijgen jongeren algemeen vormend onderwijs, zodat keuzes niet voortijdig worden gedicteerd. Doorstuderen wordt niet langer gefrustreerd; elke VMBO’er die weet door te groeien tot een academicus verdient lof en geen ontmoediging. Omdat onderwijs de sleutel naar vrijheid is, richt de Vrijzinnige Partij Nederland daarop de meeste energie en de grootste investeringen.

Werk
De huidige relatie werkgever-werknemer is overgeleverd uit de negentiende eeuw en is aan fundamentele herziening toe: afhankelijkheid is onvrijheid. De positie van werknemers als zelfstandige aanbieders van diensten en kennis wordt versterkt. Algemeen verbindende CAO’s worden afgeschaft. Belemmeringen om in de geglobaliseerde economie de klok rond vrij te ondernemen worden zoveel als mogelijk weggenomen.

Voor mensen die in loondienst blijven worden de verlofregelingen en het recht van medezeggenschap uitgebreid. Er komt ook een wettelijk recht op vrijwilligerswerk (in de baas zijn tijd) van minimaal vier uur per maand.

Zorg
Onze zorg is georganiseerd rond alwetende dokters en onwetende patiënten. In de wachtkamer hebben zelfbewuste burgers ondertussen al lang gedetailleerde informatie over hun ziekte bij elkaar gegoogeld. Zij verdienen ook te weten hoe ziekenhuizen en andere zorginstelling presteren: alle informatie moet ter beschikking komen van het publiek. De overheid moet erop vertrouwen dat burgers in samenspraak met behandelaars hun eigen keuzes kunnen maken. De betrokkenheid van burgers bij zorginstellingen wordt vergroot. De ouderenzorg is de laatste decennia ontmenselijkt. Geen oudere verdient het om aan het einde van zijn leven in een klein kamertje op een armoedig dieet, zonder zijn liefhebberijen, het einde te moeten afwachten. Als mensen niet meer helemaal zelfstandig kunnen leven, is het nu bijna met alle zeggenschap gedaan. Het aanbod van zorg voor ouderen wordt drastisch hervormd en gaat recht doen aan de individualiteit en de behoefte aan kleinschaligheid.

Sociale zekerheid
Mensen worden vrijer om zelf te bepalen hoe zij hun sociale bescherming willen organiseren. Collectieve verzekeringen worden niet langer verplicht door de staat opgedrongen; als mensen de onzekerheden in het leven op een andere manier willen verminderen, dan moet daar ruimte voor zijn. Dit geldt ook voor pensioenregelingen. De Vrijzinnige Partij Nederland gelooft in de kracht en de inventiviteit van Nederlanders. Wij kunnen met elkaar een veel mooiere samenleving verzinnen dan die waarin we nu gedwongen leven. Wij kunnen met elkaar meer werk verrichten dan een miljoen bureaucraten bij elkaar. En wij kunnen meer solidariteit organiseren dan al die administratieve systemen die geld rondpompen. Van rijk naar arm en vervolgens weer van arm naar rijk. De Vrijzinnige Partij Nederland streeft naar maximale individuele vrijheid en optimale saamhorigheid. Want het knelt aan beide kanten. Wij hebben last van staatspaternalisme, maar beseffen terdege dat we voor een prettige samenleving anderen nodig hebben. De overheid moet daarom vrijheid garanderen en mensen de ruimte geven om zelf saamhorigheid te organiseren.

Klimaat en energie
Wij kunnen alleen in vrijheid schone lucht inademen als we gezamenlijk verantwoordelijkheid nemen voor ons leefklimaat. De Vrijzinnige Partij Nederland denkt dat dit het beste kan door niet te moraliseren, maar door te moderniseren. We gaan onze afhankelijkheid van vervuilende energiebronnen uit dictaturen sterk verminderen door een versnelde omschakeling naar innovatieve energie.

De Vrijzinnige Partij Nederland bepleit ‘betalen voor gebruik’ en wil daarom af van een algemene wegenbelasting. Ook de kosten van het onderhoud van ons wegennet moeten verschuiven. De Nederlandse snelwegen worden geprivatiseerd, zodat een tolwegensysteem kan worden ingevoerd. Geen rekeningrijden met peperdure registratie die de privacy aantast, maar een eenvoudig en anoniem prepaid systeem. Files worden bestreden door vergaande flexibilisering van de werktijden, zodat de drukte wordt gespreid en door de heffing van tol.

De overheid gaat het goede voorbeeld geven: de Haagse ministeries worden zoveel mogelijk ontmanteld en ambtenaren gaan vanuit huis werken of in regionale werkcentra.

Binnensteden worden zoveel mogelijk autovrij; daar staan fiets, voetganger en openbaar vervoer centraal.

Bedrijvensubsidies komen te vervallen, net als de subsidies voor milieuvriendelijk gedrag. In plaats van het belonen van gewenst maar gewoon gedrag met kostbare subsidies, wordt vervuilend en onverantwoord gedrag bestraft. Elke vervuiler betaalt een faire prijs voor de schade die hij toebrengt.

De Vrijzinnige Partij Nederland heeft een broertje dood aan hypocrisie en daar is de discussie over dierenwelzijn mee vergiftigd. Leren schoenen mogen wel, bont niet. Jacht mag wel, de bio-industrie niet. Dierenwelzijn wordt niet bevorderd door sprookjesachtige droomboerderijen te bouwen voor de happy few, maar door innovatie aan te jagen. De antwoorden liggen niet in het verleden, maar in de toekomst.

Veiligheid
Mensen zijn pas vrij als ze zich veilig voelen. Het blijkt echter verleidelijk om vrijheden in te leveren voor het vergroten van de veiligheid. Dat is een val waar de Vrijzinnige Partij Nederland niet in trapt. Vrijheid kan niet zonder een zeker risico; dat moeten we accepteren. Als wij onze vrijheid om ons te verplaatsen sterk beperken, zullen er veel minder verkeersdoden vallen. Toch begrijpt iedereen dat we onze vrijheid moeten koesteren, ondanks de risico’s die dit oplevert. We zullen daarom een balans moeten vinden, die nu te vaak zoek is. De overheid beschouwt burgers structureel als verdachte: het land hangt vol met verbodsbordjes en camera’s en mensen zonder werk krijgen een uniform om te controleren of buurtgenoten het vuilnis niet een halfuur te vroeg buiten hebben gezet. Wij drijven het wantrouwen bij de overheid en ambtenaren tegen gewone burgers uit. De Vrijzinnige Partij Nederland richt zich op veelplegers, die het gros van de problemen veroorzaken en de vrijheid van veel mensen aantasten. Wie drie keer over de schreef gaat krijgt voor langere tijd een enkelband. In plaats van de eeuwenoude gevangenisstraf heilig te blijven verklaren, richt de Vrijzinnige Partij Nederland zich ook hier op innovatie. Banken worden nog maar nauwelijks overvallen dankzij technische bescherming. In plaats van nieuwe, leegstaande cellen te bouwen, investeert de VPN in het verhinderen van misdaad door technologische innovatie.

Justitie
Om het draagvlak voor ons rechtssysteem te vergroten, gaan we ook hier democratiseren. Juryrechtspraak vergroot de betrokkenheid en de verantwoordelijkheid die wij gezamenlijk dragen voor de rechtsstaat. De baas van het Openbaar Ministerie, dat verantwoordelijk is voor de vervolging van misdrijven, wordt voortaan democratisch gekozen. Misdaad zonder slachtoffers wordt actief gedecriminaliseerd, te beginnen met de handel in softdrugs; legalisering van alle drugs is het uiteindelijke doel. Dit ontlast het justitie-apparaat fors, waardoor er meer aandacht kan worden besteed aan het vangen van de grootste boeven. De Vrijzinnige Partij Nederland verlegt de aandacht naar de miljoenenfraudeurs en verzet zich tegen schikkingen met kapitaalkrachtige verdachten die het vertrouwen in onze instellingen hebben ondermijnd. De toegang tot het recht voor alle burgers wordt verbeterd. Rechtbanken gaan meewerken aan alternatieve geschillenbeslechting, waarbij burgers worden begeleid om onderling hun conflicten op te lossen. Burgers krijgen ook meer zeggenschap in strafzaken waarin zij slachtoffer zijn. Zo krijgen zij het recht hun aanklachten weer in te trekken als daders zich bijvoorbeeld excuseren, compenserend werk verrichten en/of meegewerkt hebben aan een geslaagde confrontatie.

Europa en de wereld
Nederland is een klein land maar had altijd een grote ziel. Nederland mag geen kleinzielig land worden. De Vrijzinnge Partij Nederland heeft een internationale blik en streeft naar internationale samenwerking. Dat mag geen samenwerking van bestuurders en bureaucraten zijn, maar van burgers. Dat betekent dat de Europese Unie democratischer moet worden en zich moet concentreren op kerntaken. Subsidiëring van landbouw hoort daar niet bij. Steun aan militaire interventies en deelname aan vredesmissies worden onderwerp van referendum, net als grensoverschrijdende economische, financiële en sociale beslissingen. Natuurlijk is Nederland maar een klein land met beperkte invloed, maar we zijn het aan onze principes verplicht ons actief in te zetten voor een democratischer en eerlijker Verenigde Naties, inclusief hervorming van de Veiligheidsraad. Onze vrijheid en die van onze bondgenoten verdedigen wij ook de komende decennia het liefst in NAVO-verband, maar ook deze organisatie dient nodig te worden gedemocratiseerd. Nederland geeft een signaal af door niet-essentiële samenwerking voorlopig op te schorten, tot de democratisering serieus is ingezet. Het is een logische ontwikkeling dat op termijn Europese legers meer en meer gaan samenwerken. De VPN moedigt dit aan en ziet een centrale rol voor de marine in ons defensie-apparaat. De bestaande ontwikkelingshulp, waarbij te veel geld verdwijnt in onduidelijke kassen, wordt radicaal hervormd. Wij kiezen voor een grotere politieke betrokkenheid: belastingbetalers gaan zelf de projecten kiezen waar hun geld in wordt gestoken.

Nederland is een migratieland. Vluchtelingen zijn welkom, asielzoekers verdienen snel duidelijkheid en een eerlijke beoordeling. De asielprocedure wordt teruggebracht tot één jaar. Dit betekent minder rechtswaarborgen voor de asielzoeker. Daar staat tegenover dat hij na een jaar zonder beschikking een verblijfsvergunning krijgt, omdat de overheid dan in gebreke is gebleven.

Financiën en belastingen
De overheidsfinanciën dienen maximaal doorzichtig te zijn, dus alle informatie over inkomsten en bestedingen wordt online beschikbaar gemaakt. Het belastingsysteem wordt fundamenteel vereenvoudigd. Op dit moment wordt solidariteit georganiseerd via een progressief belastingstelsel: wie meer verdient moet een groter deel van zijn inkomen afdragen. Dit wordt vaak teniet gedaan door een woud aan aftrekposten, die weer in balans gehouden (moeten) worden door toeslagen. Het netto effect is dat de belastingdruk voor de hoogste inkomens lager is dan voor de middeninkomens. De Vrijzinnige Partij Nederland wil naar één belastingtarief, ongeacht het inkomen, met een forse belastingvrije voet, waardoor men pas gaat bijdragen als een minimuminkomen is verzekerd. Om de betrokkenheid van burgers te vergroten mag iedereen een kwart van zijn belastinggeld naar eigen inzicht besteden aan erkende sociale doelen. Deze belastingbetalers worden daarmee ook aandeelhouders van de koers van die instellingen. Zo kan men via belastinggeld vernieuwingen afdwingen bij vastgeroeste instellingen. De Vrijzinnige Partij Nederland koerst op een crowdfunding nation. Burgers bepalen met elkaar wat ze in dit land willen bouwen. Doelen die wel noodzakelijk zijn, maar niet snel hun fondsen bij elkaar kunnen sprokkelen (zoals de riolering) worden betaald uit de 75% van de reguliere belastinginkomsten. Wie economische activiteiten onderneemt waarbij de kosten worden afgewenteld op het collectief, bijvoorbeeld in de vorm van milieuschade, moet daar een extra belasting voor betalen. De Vrijzinnige Partij Nederland vindt niet dat het aan de staat is om via belastingen te moraliseren, dus accijnzen op genotsmiddelen worden afgebouwd.

De hypotheekrenteaftrek en de huursubsidie worden afgebouwd, zodat de huren en huizenprijzen niet langer kunstmatig hoog worden gehouden. Leegstand bedreigt de leefbaarheid en frustreert de marktwerking, waardoor huren onnodig hoog blijven, en wordt daarom verboden. Gebouwen die niet worden gebruikt komen ter beschikking van de overheid voor de opvang van studenten en andere woningzoekenden, zoals daklozen. De overdrachtsbelasting, ooit bedacht om speculatie tegen te gaan, wordt verhoogd, maar gaat alleen nog gelden voor mensen of organisaties die een object binnen drie jaar (ongedwongen) kopen en weer met winst verkopen.

Tot slot wordt vermogen belast. Rentenieren is minder belast dan werken. In een samenleving waarin veel werk moet worden verricht, en bijvoorbeeld het onderwijs schreeuwt om geld, is dat onverstandig en mag van vermogenden worden gevraagd een deel van hun rijkdom te delen.

Jan Leusingh – oprichter en politiek leider
Marise Collee – lijsttrekker, beoogd fractievoorzitter

Den Haag, september 2009